Heb je vaak last van koude handen en/of voeten? Heb je vaak last van obstipatie? Heb je last van fibromyalgie? Dit kan betekenen dat je een jodiumtekort hebt. Een te laag jodiumgehalte kan er ook voor zorgen dat je je moe voelt en niet goed gewicht kan verliezen.

Jodiumtekort

Ons lichaam heeft kleine hoeveelheden jodium nodig om goed te kunnen functioneren. Jodium is erg belangrijk voor de werking van onze schildklier, het goed functioneren van onze stofwisseling, zenuwstelsel en energielevel. Al onze klieren in ons lichaam slaan jodium op, dit is een duidelijk teken dat je lichaam jodium nodig heeft. Hetzelfde geldt voor de cellen in je lichaam, je cellen hebben een mechanisme om jodium de cel binnen te laten. Een ernstig tekort aan jodium kan leiden tot een vergrote schildklier en zelfs een mentale achterstand (lager IQ), maar zelfs een mild tekort aan jodium kan al leiden tot verminderde intellectuele mogelijkheden, verminderde sociale ontwikkeling en een verstoorde vetstofwisseling.

Mensen met een jodiumtekort kunnen kouwelijk zijn (koude handen en voeten), worden wat traag en sneller vermoeid, en hebben mogelijk obstipatie. Er is waarschijnlijk ook een verband tussen fibromyalgie en jodiumtekort. Ook geheugenverlies en concentratie stoornissen kunnen samenhangen met een traag werkende schildklier. Jodiumtekort is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie – een traag werkende schildklier. Als je een traag werkende schildklier hebt is de kans heel groot dat je overgewicht hebt, want je vetstofwisseling is ernstig verstoord.

Ernstige jodiumtekorten bij zwangere vrouwen verhogen het risico op miskramen en vroeggeboorte. Kinderen van vrouwen met ernstig jodiumtekort tijdens de zwangerschap en borstvoeden kunnen een groei- of ontwikkelingsachterstand ontwikkelen.

Steeds meer mensen hebben een jodiumtekort

In het verleden kwam een jodiumtekort heel regelmatig voor. Zo werd in 1942 besloten dat er gejodeerd zout aan brood moest worden toegevoegd om het jodiumtekort onder de bevolking terug te dringen. Dit zout bevatte 70-85 mg jodium per kilo zout. In 2009 werd dit zout vervangen door bakkerszout. Bakkerszout is ook gejodeerd zout, maar bevat maximaal 65 mg jodium per kilo zout. Bakkers zijn niet verplicht om bakkerszout te gebruiken en er zijn steeds meer bakkers die dit dan ook niet meer doen. Je kan er dus al lang niet meer vanuit gaan dat je voldoende jodium via broodconsumptie binnenkrijgt.

Bovendien eten we tegenwoordig minder brood. Hier komt dan ook nog bij dat jarenlang geadviseerd is om minder zout te gebruiken. En we kiezen steeds vaker voor speciale soorten zout, zoals Himalaya zout, Fleur de Sel etc, en die bevatten veel minder jodium dan gejodeerd zout of Middelandse zee zout.

Als gevolg hiervan, zijn er dus steeds meer mensen met een jodiumtekort in Nederland.

Hoeveel jodium?

Op het moment zijn de adviezen voor kinderen om 100 microgram en volwassenen 150 microgram jodium per dag te nemen. Vrouwen die borstvoeding geven en zwangere vrouwen hebben zo’n 200 microgram jodium per dag nodig. De veilige maximumgrens voor jodium is in Nederland vastgesteld op 600 microgram per dag. 

Toch is er veel onduidelijkheid of dit inderdaad wel de optimale hoeveelheid is, of dat de optimale hoeveelheid eigenlijk vele malen hoger ligt. Mensen in Japan eten veel zeevis en zeewier en krijgen daardoor veel en veel meer jodium per dag binnen en dit schaadt hen niet.

Voeding met jodium

Jodium komt van nature in kleine hoeveelheden in veel producten voor. Vroeger was vooral brood een belangrijke bron van jodium, want brood werd gebakken met bakkerszout en dit is zout waar jodium aan toegevoegd is. Tegenwoordig bevat lang niet al het brood meer bakkerszout, en dit geldt al helemaal voor glutenvrij en biologisch brood. Op het keto dieet eet je geen brood, maar dit betekent niet dat je automatisch een jodiumtekort krijgt.

Voedingsmiddelen uit de zee (zoals zeevis, schaal- en schelpdieren, zeewier, algen en vooral ook kelp) bevatten van nature een grote hoeveelheid jodium. Toch is het moeilijk om vaste hoeveelheden aan te geven. Bijvoorbeeld kabeljauw die in Maart in de Noorse zee is gevangen bevat veel meer jodium dan kabeljauw die in September in de Noordzee is gevangen.

Talloze andere producten, zoals eieren, melk, yoghurt, kwark, lever en leverproducten, kip, kalkoen en fazant, bevatten kleinere hoeveelheden jodium. Bepaalde soorten kaas, vooral Parmigiano Reggiano, maar ook Roquefort, Gruyère en mascarpone, bevatten ook relatief veel jodium (maar lang niet zoveel als zeevis, zeewier, etc.).  Toch geldt ook hier dat de hoeveelheid jodium in zo’n product helemaal niet constant is, dus de ene keer krijg je mogelijk veel meer binnen dan de andere keer. Dit kan dus ondermeer te maken hebben met wanneer vis gevangen wordt, waar vis gevangen wordt en bij zuivelproducten waar het vee gegraasd heeft. Zo zit er meer jodium in de grond dicht bij zee vergeleken met het binnenland. Dus vee dat dicht bij zee graast krijgt waarschijnlijk meer jodium binnen en hun melk zal daardoor ook meer jodium bevatten. Hetzelfde geldt voor groente die je verbouwd, dicht bij zee zit er meer jodium in de grond.

Als je meerdere keren per week een flinke portie zeevis of schaal- of schelpdieren eet en verder zelf kookt en daarbij gejodeerd of Middellandse zeezout toevoegt, is de kans dat je een tekort aan jodium ontwikkeld voor de meeste mensen waarschijnlijk klein. Maar meerdere keren per week zeevis eten is misschien voor de meeste mensen niet goed haalbaar. Zeevis is duur en niet overal makkelijk verkrijgbaar.

Interacties met andere voedingsstoffen

Er zijn een aantal voedingsstoffen die de opname van jodium tegengaan. Dit zijn goitrogenen en ze komen onder meer voor in walnoten, koolsoorten, lijnzaad en soja.

Teveel jodium

Toch is ook een teveel aan jodium niet goed voor je. Jodium stapelt zich namelijk in het lichaam op en dit kan uiteindelijk ook een schildklierontregeling tot gevolg hebben.  Als je geen supplementen (zoals kelp) gebruikt, dan is de kans dat je teveel jodium binnenkrijgt heel klein.

Kelptabletten kunnen wel riskant zijn, het jodiumgehalte van kelp is namelijk zo wisselend dat je geen idee hebt hoeveel jodium je binnenkrijgt per tablet. Het kan dan gebeuren dat je tablet heel veel jodium bevat en dan kan je dus wel degelijk een te grote dosis binnenkrijgen. Als dat een keertje gebeurt zal dit waarschijnlijk geen probleem zijn, maar als je regelmatig veel te grote hoeveelheden neemt dan kan dit wel slecht voor je zijn en hetzelfde geldt voor als je een schildklier afwijking hebt.

Zout en jodium

Jodium komt van nature in zout voor, dit geldt voor alle soorten zout. Echter wordt tafelzout eerst geraffineerd, en als gevolg van dit proces worden mineralen zoals calcium, magnesium, kalium maar ook jodium eruit gehaald. Vervolgens wordt er aan sommige soorten tafelzout dan weer jodium toegevoegd. Aan sommige merken zeezout, zoals Baleine, wordt ook jodium toegevoegd. Dit heet dan gejodeerd zout.

Zeezout, Keltisch zout en Himalaya zout worden niet geraffineerd en bevatten alleen de van nature voorkomende mineralen. Ze bevatten dus van nature jodium, al is dit veel minder jodium dan in gejodeerd zout. 1 theelepel gejodeerd zout bevat ongeveer 400 mcg jodium!

Hoe weet je of je een jodiumtekort hebt?

In zowel je urine als bloed kan gemeten worden of je misschien een jodiumtekort hebt. Dit is echter een momentopname, het wordt dus heel erg beïnvloed door wat je recent gegeten hebt. Als je net de vorige dag een grote portie kibbeling gegeten hebt, zal je veel meer jodium in je lichaam hebben dan als je een week geleden voor het laatst zeevis gegeten hebt. Voor de meeste mensen is dit dus niet heel zinvol om te laten doen. Als je echter denkt dat je een traagwerkende schildklier hebt, dan zijn ook hier specifieke testen voor en die kunnen wel de moeite waard zijn. Je kan dit het beste met je huisarts overleggen al kan je dit soort testen ook op eigen kosten laten uitvoeren bij een diagnostische kliniek, zoals bijvoorbeeld de SCAL klinieken. Deze klinieken werken ook met huisartsen samen.

Interacties met andere mineralen

Als je een traag werkende schildklier hebt dan kan het zijn dat je een jodiumtekort al dan niet samen met een ijzertekort hebt. Een tekort aan ijzer, vitamine A, selenium en zink kan het effect van een jodiumtekort namelijk versterken. Het kan dan helpen om bijvoorbeeld extra jodium samen met extra ijzer te nemen. IJzer is namelijk ook cruciaal voor een goed werkende schildklier. Hetzelfde geldt voor vitamine A, selenium en zink. Als je supplementen overweegt voor een traag werkende schildklier, doe dit dan wel altijd in overleg met je arts/specialist. Voor een aantal ziektes worden jodiumsupplementen absoluut afgeraden en bovendien kan jodium de werking van tal van medicatie beïnvloeden.

Zeevis van de viskraam

In de meeste plaatsen in Nederland heb je één of twee keer per week een viskraam. Koop een flinke portie kant-en-klare kibbeling (met niet teveel saus) en je hebt niet alleen een snelle en makkelijke maaltijd, zonder te hoeven koken, maar ook meteen een goede dosis jodium. Weliswaar zullen de meeste viskramen in zaad-olie frituren, maar ik denk niet dat dit een onoverkomelijk probleem is. De rest van de tijd gebruik je namelijk helemaal geen zaad-olie.

De viskraam heeft natuurlijk ook heel andere goede keto opties: haring met (niet te veel) uitjes, gerookte paling, garnalen, schelpdieren, etc. Alle vis, schelp-en schaaldieren passen goed binnen het keto dieet!

Dus als je geen zin hebt om te koken, loop dan naar je lokale viskraam, zeevis zit vol met belangrijke voedingsstoffen, waaronder Omega 3 vetzuren en jodium!