Heb je vaak last van je buik? Last van een opgeblazen gevoel, winderigheid? Zit je erover te denken om de overstap naar een glutenvrij dieet te maken? Meer en meer mensen besluiten om glutenvrij te eten. Veel mensen die overstappen naar een glutenvrij dieet, voelen zich gezonder en raken hun opgeblazen gevoel kwijt.

Veel artsen vinden het onzin

Glutenvrij eten kwam vooral in het nieuws door bekende mensen als Novak Djokovic, Ella Woodward, Milus Cyrus, Gwyneth Paltrow en recent Mick Jagger. Veel huisartsen schijnen daarom te denken dat glutenvrij eten een mode verschijnsel is, een fad, waar volstrekt geen bewijs voor is. Alleen voor coeliakie patiënten zou glutenvrij eten belangrijk zijn. Maar huisartsen gaan ervan uit dat dat op de meeste mensen niet van toepassing is.

Het ziet er naar uit, dat ze dit weleens fout zouden kunnen hebben. Volgens de Coeliakiepoli van het Leids Universitair Medisch Centrum, zijn zo’n 30-40 % van de Nederlandse bevolking drager van de genen die bepalen dat je aanleg hebt voor coeliakie. Dat is dus veel meer dan altijd werd gedacht! Als je coeliakie hebt, dan heb je een gluten-intolerantie.

Het feit dat je aanleg hebt betekent natuurlijk nog niet dat je ook coeliakie ontwikkelt. Dit heeft namelijk met een aantal factoren te maken, waarschijnlijk met hoe goed je immuunsysteem en dan vooral je darmflora is en natuurlijk of je blootgesteld wordt aan gluten. Dat laatste is natuurlijk vrijwel zeker, want in vrijwel alle bewerkte voeding zitten wel gluten en bovendien eten we in Nederland veel brood.

Brood van nu kan je niet met brood van vroeger vergelijken!

Vaak wordt gezegd dat het toch niet zo kan zijn dat nu opeens heel veel mensen niet meer goed tegen brood zouden kunnen. We eten al eeuwenlang brood, dus wat is er dan nu opeens zo anders?

Brood wordt tegenwoordig binnen 2 uur gemaakt. Vroeger was dit een proces van vele uren en soms meerdere dagen. Het is nu mogelijk om brood zo snel te maken, door de ingrediënten flink te veranderen. Ons brood bevat tegenwoordig heel wat meer dan meel, gist of zuurdesem en water! Dus wat we nu eten is totaal niet hetzelfde als wat onze grootouders en al helemaal niet wat onze voorouders aten.

Nieuwe soorten tarwe

Hedendaagse soorten tarwe zijn anders door veredeling dan de tarwe die vroeger werd verbouwd. Ze bevatten namelijk niet alleen veel sterkere gluten maar ook veel meer gluten. Deze nieuwe soorten tarwe zijn ontwikkeld in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw.

Brood gemaakt met deze tarwe is veel luchtiger, kan sneller geproduceerd worden en blijft langer goed. Deze nieuwe tarwe bevat ook een andere verhouding tussen de eiwitten die het bevat. Het kan zijn dat dit één van de redenen is dat ons hedendaagse (in de fabriek geproduceerde) brood niet snel een gevoel van verzadiging geeft. Je blijft dus maar door eten.

Het kan ook zijn dat het probleem met ons brood niet het soort graan is, maar hoe het graan behandeld wordt. Tegenwoordig is het gebruikelijk om graan 1 tot 2 weken voor de oogst met pesticiden te spuiten (dit geldt natuurlijk niet voor biologische producten!), want de opbrengst is dan hoger. Dit geldt trouwens niet alleen voor graan, maar ook voor bijvoorbeeld peulvruchten.

Glyfosaat: mogelijk kankerverwekkende pesticide

Er wordt dan gespoten met glyfosaat. Glyfosaat is ondermeer bekend als ‘Round-up’. Volgens ‘The International Agency for Research on Cancer’ is dit middel waarschijnlijk kankerverwekkend in mensen. Hier kan je meer informatie over glyfosaat lezen.

Andere toevoegingen aan ons brood

Het stopt echter niet met pesticiden. Als je naar de etiketten kijkt, zie je een waslijst aan ingrediënten in brood zitten. Vroeger maakte je brood met tarwemeel, gist of zuurdesem, wat zout en water.

Nu zie ja vaak palmolie of palmvet of een andere zaad-olie (raapzaadolie, zonnebloemolie, etc.) toegevoegd. Deze zaad-oliën worden in verband gebracht met chronische ontstekingen. Het is dus een goed idee om dit soort oliën zoveel mogelijk te vermijden. Helaas is dit bijna onmogelijk als je kant-en-klaar brood wilt eten. Dit geldt niet alleen voor supermarkt brood, maar ook voor brood van de bakker en zelfs voor brood uit reformwinkels en biologische winkels zoals Ekoplaza. Andere toevoegingen zijn glucosestroop, waarvan we weten dat het echt heel slecht voor ons is, en gebrande malt (geeft een mooi bruin kleurtje want tarwebrood is eigenlijk helemaal niet heel bruin). Er zijn zorgen dat gebrande malt mogelijk carcinogeen zou zijn. Het bewijs is op dit moment nog onvoldoende, maar het is de vraag waarom het in brood zit, want nodig heb je het niet.

Een andere toevoeging zijn enzymen. Vandaar dat je tegenwoordig zo’n lange lijst met ingrediënten op je brood verpakking ziet staan. En de naam van het brood zegt niks, Jumbo’s oerbrood bevat heel veel ingrediënten!

Zelf brood maken is niet moeilijk

Je zou zelf brood kunnen maken. Dit is niet heel moeilijk, vooral niet als je een broodbakmachine aanschaft. Ik heb dit zelf ook jarenlang gedaan. Ik gebruikte dit boek met lekkere broodrecepten. Op deze manier weet je precies wat er in je brood zit. Een andere mogelijkheid is om te kijken of er een ambachtelijke bakker bij jou in de omgeving zit. Zo zit in Leiden Us Bertus, zij hebben een heel aantal soorten desembrood en ook andere soorten brood. Ze bakken alles zelf en weten dus precies wat waar in zit. Sommige van de broden bevatten misschien toevoegingen die je liever niet wilt, dus dan kan je voor een simpeler soort brood met minder toevoegingen kiezen.

Heel anders dus

We kunnen dus niet zeggen dat het gek is dat mensen opeens niet meer zo goed tegen brood kunnen. Brood is nu heel anders dan vroeger. Er zitten tegenwoordig:

• veel meer en sterkere gluten in ons brood
• heel veel toevoegingsmiddelen, waaronder glucosestroop
• zaad-oliën, waarvan we weten dat ze ontstekingen veroorzaken, in
• de tarwe (vooral het buitenste hulsje, dus volkoren) bevat glyfosaat, omdat het brood 2 weken voor het oogsten bespoten wordt

Het is dus wel degelijk mogelijk dat veel mensen dit moderne brood gewoon niet goed kunnen verteren en van allerlei (darm)problemen, zoals een opgeblazen gevoel, winderigheid etc. door dit brood krijgen.

Ons (dagelijks) brood is heel anders dan het brood dat onze grootouders aten!

Is glutenvrij eten een modeverschijnsel?

Dit is een interessant artikel in de Engelse krant The Guardian ‘Not just a fad: the surprising, gut-wrenching truth about gluten’.

Twee dingen sprongen hier uit voor mij:

• Het is flauwekul om te zeggen dat mensen nu niet glutenintolerant kunnen zijn, omdat mensen al eeuwenlang glutenrijke producten eten. De reden dat dit onzin is, is dat ons eten en vooral producten met gluten nu totaal anders dan vroeger zijn.  
• Kijk uit met kant-en-klare glutenvrije producten! Vooral als je veel van deze producten eet, zijn ze misschien helemaal niet zo gezond.

Denk je dat jij glutenintolerant bent?

Als jij denkt dat je misschien gluten-intolerant bent en je huisarts nogal sceptisch is, wat doe je dan?

Als je zorgen zondermeer afgedaan worden door je huisarts, is het dus wel de moeite om een verwijzing te vragen naar een allergoloog of als het voor je kind is en je in de buurt van Leiden woont, naar de Coeliakie poli van het LUMC.  Dit is sowieso een goed idee als coeliakie in je naaste familie voorkomt, want dan is de kans dat je het zelf of je kind het heeft veel groter. Coeliakie is een ernstige glutenintolerantie, die op den duur tot grote schade aan de darmen leidt. Je kan dan eten niet meer goed verteren met alle gevolgen van dien. Je moet dit dan dus voor zijn. Het is belangrijk om zeker te weten of je wel of niet coeliakie hebt, want in het geval van coeliakie mag je zelfs geen sporen van gluten binnenkrijgen. Dat kan heel beperkend zijn, qua wat je wel en niet kan eten.

Niet iedereen die last heeft van gluten, heeft coeliakie. Het kan ook zijn dat je in mindere mate glutenintolerant bent. Intoleranties zijn vaak een kwestie van hoeveelheden. De ene persoon kan een bepaalde hoeveelheid prima aan, zonder klachten en de andere persoon kan meer of minder aan zonder klachten. Coeliakie is anders: je mag totaal geen gluten – ook geen sporen van gluten!

Glutenvrij gaan eten en testen voor intolerantie

Als een huisarts sceptisch is en niet wil testen kan je natuurlijk zelf besluiten om glutenvrij te gaan eten. Dit heeft wel een nadeel. Als je stopt met het eten van gluten, kan je je niet laten testen. Je moet recent (en over een bepaalde periode) aan gluten blootgesteld zijn geweest om een bloedtest te kunnen laten doen. Het zou dus vervelend zijn als je stopt met gluten, je veel beter voelt en dan toch weer gluten moet gaan eten zodat je getest kan worden.

Bespreek dit dus ook met je huisarts als je getest wilt worden.

Maar als je geen test kan krijgen en toch zelf wilt kijken of je mogelijk glutenintolerant bent, dan kun je zelf besluiten om bijvoorbeeld 6 weken lang helemaal geen producten die gluten bevatten te eten. Dit is niet zo makkelijk als het misschien lijkt. Gluten zitten natuurlijk in tarweproducten (meel, bloem, en dus in brood, cake, koekjes, taart, etc.), maar ze worden ook aan heel veel andere producten toegevoegd. Je zal dus echt goed op de etiketten moeten letten. Als een product glutenvrij is staat dit als het goed is er ook duidelijk op de verpakking vermeld, want gluten zijn een bekend allergeen.

Je kan gedurende deze 6 weken dan een dagboek bij houden hoe je je voelt en als je merkt dat je je veel beter voelt, zou je alsnog om een verwijzing kunnen vragen. Mocht je dan een verwijzing krijgen, check dan wel heel goed hoe lang en hoeveel gluten je weer moet gaan eten voordat je getest kan worden. Anders is het namelijk zinloos om je te laten testen!e

Hoe gezond zijn glutenvrije producten?

Als je besluit om glutenvrij te gaan eten, dan zal je eerst misschien denken dat het eigenlijk allemaal wel meevalt. Glutenvrije producten zijn een groeimarkt. De voedselproducenten zijn hier handig op ingesprongen. Dit betekent dat voor vrijwel alles wel een glutenvrij product beschikbaar is, maar lees de etiketten!

Helaas kan je er niet van uitgaan dat omdat een product glutenvrij is, het meteen een stuk gezonder is. Er zitten toevoegingen in glutenvrije producten die je misschien maar liever niet wilt eten of in elk geval niet te veel en te vaak. Veel glutenvrije producten hebben niks met gezonde en pure voeding te maken. Ze zitten vol met additieven (zoals xanthaan gom), zaad-oliën en bevatten vaak soja (een bekend allergeen, dat bij kinderen de ziekte van Kawasaki kan veroorzaken) en/of rijstmeel.

Rijstmeel: arseen en kwik

Veel glutenvrije producten bevatten rijstmeel. Dit is een ander interessant Guardian artikel (in het Engels) over hoeveel arseen en kwik in rijstmeel kunnen zitten.

Deze studie vond dat mensen op een glutenvrij dieet, twee maal zoveel arseen en 70% meer kwik in hun urine/bloed hadden vergeleken met mensen die geen glutenvrij dieet volgden.

We moeten hierbij wel een slag om de arm houden, want deze bevindingen waren maar op 73 personen gebaseerd (dat is niet veel, als je statistisch robuste conclusies wil trekken).

Toch is het misschien iets om in je achterhoofd te houden als je veel producten met rijstmeel eet. Vooral als je ze dagelijks eet. Zeker met kinderen is het dus oppassen met rijst en rijstmeel!

Wat is het alternatief?

Een switch naar keto- brood of keto-rijst zou een alternatief kunnen zijn voor mensen (en kinderen) die glutenvrij willen eten. Op een keto dieet eet je helemaal geen granen. Echter gluten bestaan uit eiwitten dus sommige keto producten kunnen wel degelijk gluten bevatten.

Glutenintolerantie of glucosestroop?

Zelf denk ik dat het ook heel goed mogelijk is dat meer en meer mensen niet tegen de andere toevoegingen in brood kunnen. Het kan dus zijn dat je wel prima tegen zelfgemaakt brood kan, maar dat het de toevoegingen aan industrieel brood (en ja veel bakkerijen verkopen ook brood uit fabrieken dat ze in de bakkerij even afbakken) zijn die problemen veroorzaken. Veel mensen die het keto dieet een tijdje volgen zeggen dat ze hun opgeblazen gevoel kwijt zijn, hun darmflora gaat beter werken en daardoor gaan ze zich zowel fysiek als geestelijk beter voelen. Dit zou net zo goed kunnen komen doordat je geen producten met glucosestroop of andere vormen van suiker meer eet.