De oorspronkelijke titel van deze lezing is ‘Sugar, the bitter truth’. Deze lezing wordt gegeven door Professor Dr Robert Lustig.
Aan het einde van deze blog is zijn video, dus als je direct wilt kijken ga dan naar het einde van deze pagina.
Professor Dr Robert Lustig
Dr Robert Lustig is een Professor emeritus in Kindergeneeskunde op de afdeling endocrinologie aan de Universiteit van Californië in San Francisco (UCSF). Hij is gespecialiseerd in neuro-endocrinologie, waarbij hij speciaal focust op de regulatie van de energie-balans in het centrale zenuwstelsel. Hij doet onderzoek en heeft een klinische praktijk op het gebied van obesitas en diabetes bij kinderen.
Waar gaat deze lezing over?
Deze lezing is in het Engels en als je kan, raad ik je aan om naar de gehele lezing te kijken. Hij duurt 1.5 uur, maar dan leer je ook precies wat de verschillende soorten suiker in je lichaam en met je lichaam doen en waarom bepaalde soorten suikers tot van allerlei ziekten en obesitas leiden.
Samenvatting
De lezing begint met het veelgehoorde ‘een calorie is een calorie’ en ja, je wordt dik als er meer calorieën binnenkomen dan je verbruikt.
In de rest van de lezing toont Robert Lustig aan dat het bovenstaande domweg niet klopt! En nee, mensen die obees zijn, zijn geen mensen die er voor kiezen door maar te blijven eten! In Amerika zijn er nu meer en meer kinderen van pas 6 maanden (!) oud, die nu al obees zijn en dus bij hem in zijn kliniek komen. Deze kinderen kiezen er niet voor om obees te zijn!
Dr Robert Lustig laat zien dat we inderdaad tegenwoordig meer calorieën eten dan bijvoorbeeld 30 jaar geleden. Maar hij laat vervolgens zien dat het grootste verschil met 30 jaar geleden is, waar deze extra calorieën vandaan komen. Het is namelijk niet waar dat elke calorie hetzelfde is! Ons lichaam, en dan vooral onze lever, gaat heel anders om met verschillende soorten calorieën!
Coca Cola
En voedselproducenten zijn zich hier ten volle van bewust. Weet jij waarom coca cola zo zoet is? Dit is omdat het vol met zout is. Als je iets zouts eet of drinkt, krijg je dorst en ga je dus meer drinken. Meer cola dus. Maar een zout drankje is niet lekker, dus je moet het heel zoet maken om de zoute smaak te verbergen.
Glucosestroop
Inmiddels zit in vrijwel al het bewerkte voedsel glucosestroop (dat is dus glucose-fructosestroop, maar in het Nederlands wordt dat afgekort naar glucosestroop). Dit is veel zoeter dan gewone suiker. Ondanks dat, zit er nu meer glucosestroop in producten dan de suiker die het vervangt. Al ons eten (en drinken!) is dus zoeter geworden in de afgelopen 30 jaar.
Glucosestroop werd in 1966 in Japan ontdekt en kwam in 1975 in Amerika op de markt. In Japan zelf was niet veel belangstelling, maar de Amerikanen waren er gek op. Glucosestroop is heel goedkoop en zit tegenwoordig in vrijwel alle bewerkte voeding, zowel hartig als zoet. Hier is ook een goede reden voor want het verbetert de textuur van eten, zo zorgt het er bijvoorbeeld voor dat je heel mooi ijs zonder kristalletjes kan maken, het maakt eten mooi smeuïg, etc.
Ons voedingsadvies
Al het hedendaagse voedingsadvies is gebaseerd op de Zeven Landen studie van Ancel Keys. Met deze studie probeerde Ancel Keys aan te tonen dat het eten van veel vet leidde tot hart-en vaatziekten. Ancel Keys wist Amerikaanse beleidsmakers te overtuigen dat vet slecht is en leidt tot hart-en vaatziekten. Maar zoals Robert Lustig uitlegt, in die tijd aten mensen in Japan en Italië niet alleen weinig verzadigde vetten, ze aten ook vrijwel geen fructose. Dit is een cruciale omissie in de studie! Je kan niet concluderen dat het feit dat in Japan en Italië weinig vet werd gegeten (vergeleken met bijvoorbeeld Engeland en Amerika), de reden is dat er daarom minder hart-en vaatziekten in Japan en Italië voorkwam. Het kan namelijk ook zeer goed zo zijn dat de reden dat mensen in Japan en Italië ten tijde van deze studie minder hart-en vaatziekten hadden, omdat ze maar heel weinig fructose binnenkregen. Ancel Keys verwees hier trouwens wel naar in zijn boek, maar besloot het niet verder te onderzoeken. Hij wilde namelijk bewijzen dat het eten van verzadigd vet tot hart-en vaatziekten leidde. Dat was namelijk zijn hypothese (lipid hypothesis oftewel diet-heart hypothesis).
In de tijd van deze studie (begon in 1956 en werd gepubliceerd in 1978), waren donuts (hoog (trans)vet, hoog sucrose (tafelsuiker dat voor 50% uit glucose en 50% uit fructose bestaat) bijvoorbeeld heel populair. Het is statistisch gezien dan zeer problematisch om zondermeer te beweren dat hart-en vaatziekten door verzadigd vet veroorzaakt worden. Op basis van zijn gegevens is dat domweg niet te bewijzen. Bovendien maakte Ancel Keys helemaal geen onderscheid (in al zijn studies!) tussen het inmiddels bewezen zeer schadelijk kunstmatig gemaakte transvetten en verzadigde dierlijke vetten. Voor hem was het allemaal hetzelfde.
Toch heeft dit er uiteindelijk toegeleid dat veel eten vet-arm is geworden en is het officiële voedingsadvies in de Westerse wereld om toch maar vooral vet-arm te eten. Vet-arm eten smaakt niet erg lekker en om het toch lekker te laten smaken wordt er dus flink suiker of een andere vorm van zoetstof aan toegevoegd. Deze studie is gedaan in de tijd voordat er computers waren. De gegevens zijn nu nog maar beperkt beschikbaar, maar Ancel Keys heeft er ook een boek over geschreven.
Ancel Keys heeft twee factoren geïdentificeerd die mogelijk hart-en vaatziekten kunnen veroorzaken, namelijk verzadigd vet en sucrose. Vervolgens checkt hij wat er gebeurd als je verzadigd vet constant houdt, er lijkt dan geen duidelijke relatie tussen sucrose en hart-en vaatziekten te zijn. Echter, dit is statistisch gezien maar een half verhaal. Hij had nu moeten checken wat er gebeurd als je sucrose constant houdt en om onduidelijke redenen heeft hij dat niet gedaan, of als hij het wel gedaan heeft, dan staan de resultaten niet in zijn boek. Ik noem dit, omdat Ancel Keys een track record heeft om gegevens die niet in zijn hypothese pasten weg te laten. Daarom staan bijvoorbeeld de gegevens van Frankrijk (wat ook deel uitmaakte van deze studie), maar niet op de mooie rechte lijn in zijn grafiek lag, niet in de grafiek waarmee Ancel Keys beleidsmakers wist te overtuigen. Sindsdien wordt dit wel de Franse paradox genoemd: Fransen aten (en eten) juist heel veel verzadigd vet, maar hadden juist weinig problemen met hart-en vaatziekten.
Inmiddels is het dus duidelijk dat Ancel Keys bewust of onbewust grote fouten in zijn interpretatie van de studie-resultaten heeft gemaakt. Statistisch gezien heeft hij geblunderd. Ondanks dat dit nu bekend is, is ons voedingsadvies nog steeds op deze foutieve studie gebaseerd! Hier zijn meer en meer wetenschappers, waaronder dus Professor Robert Lustig, verbolgen over, want het heeft enorme consequenties voor de volksgezondheid.
Cholesterol
Ook de cholesterol hypothese is gebaseerd op het werk van Ancel Keys. Hij overtuigde beleidsmakers dat als je veel verzadigd vet at dit leidde tot hoog LDL en dat hoog LDL gecorrelleerd is met hart-en vaatziekten. Daaruit concludeerde hij (statistisch is dit weer foutief) dat verzadigd vet hart-en vaatziekten veroorzaakt.
Robert Lustig legt vervolgens uit dat er twee soorten LDL zijn: grote deeltjes die drijven en goed voor ons zijn en kleine, dense deeltjes. Het zijn de kleine deeltjes die onze bloedvaten kunnen dichtslibben. Je vindt dit stuk op ongeveer 40 minuten in de video.
Als je je LDL laat testen, weet je niet welk soort LDL wat is (kan wel, maar is heel duur). Echter, als je relatief weinig triglyceriden hebt in verhouding tot HDL, dan blijkt dat het meeste van je LDL nummer de goede LDL deeltjes zijn. Dus het is eigenlijk veel beter om niet naar LDL te kijken, maar naar de verhouding tussen triglyceriden en HDL.
Je wilt dus weinig triglyceriden en veel HDL, zodat deze ratio een laag nummer is.
Is verzadigd vet wel de boosdoener?
Robert Lustig kijkt vervolgens wat er in ons eten veranderd is de afgelopen 30-40 jaar. Ten eerste is er nu veel meer kant-en-klaar en bewerkt eten. Mensen koken steeds minder. Als je zelf kookt bepaal je zelf wat je in je eten doet. Als je kant-en-klaar eten koopt heb je daar geen invloed meer op.
Dus wat zit er in kant-en-klaar eten wat anders is dan als je het zelf zou maken? Ten eerste weinig vet. Zonder vet is het eten niet heel lekker en daarom wordt er suiker of een andere zoetstof aan toegevoegd.
Omdat glucose-fructose siroop heel goedkoop is en mensen het heel lekker vinden, want het is nog zoeter dan suiker, wordt dat in meer dan 90% van de producten toegevoegd. Bovendien is deze siroop een goede bruining-stof, bijvoorbeeld als je vlees bruint, krijg je een lekker smaakje. Glucose-fructose siroop kan datzelfde te weeg brengen. Helaas doet het dat volgens Dr Robert Lustig ook met onze bloedvaten.
Een ander groot verschil tussen kant-en-klaar en vers voedsel, is dat er in kant-en-klaar eten vrijwel geen vezels zitten. We weten dat vezels heel goed voor ons zijn, maar er zijn bepaalde redenen waarom ze niet in kant-en-klaar eten zitten, namelijk:
- eten met vezels moet langer koken en het hele doel is om alles snel te maken
- eten met vezels kan je korter en slechter bewaren, dus het bederft eerder
- eten met vezels geeft veel eerder een verzadigheidsgevoel, dus je eet er minder van en de fabrikant kan dan minder verkopen.
Voor ons lichaam is fructose niet hetzelfde als glucose
Robert Lustig noemt glucose de levensenergie. Onze cellen gebruiken het voor celprocessen, ons hele lichaam kan het gebruiken. Ditzelfde geldt totaal niet voor fructose.
Als je iets met glucose eet, gaat er een seintje naar onze hersenen, ons insuline niveau gaat omhoog en leptin (het verzadigheidshormoon) wordt ge-activeerd zodat we weten dat we verzadigd zijn en moeten stoppen met eten.
Echter, als je iets met fructose eet dan gebeurt er niks met het insuline niveau en dus ook niet met leptin. Je blijft dus dooreten want je krijgt geen seintje dat je verzadigd bent. Ons lichaam kan fructose niet net zoals glucose als brandstof gebruiken en de fructose gaat dus naar onze lever om onschadelijk gemaakt te worden (net als gif). Dit is hetzelfde proces als je veel alcohol drinkt. Een beetje is misschien niet zo erg, maar als je over een grens heengaat dan krijg je leververvetting en uiteindelijk sterf je aan levercirrhose.
Robert Lustig legt uit dat als je fructose eet en dan kijkt of er een directe toxische reactie komt zoals bij alcohol dat niet het geval is. Onze hersenen registreren fructose domweg niet. Echter als je chronisch aan fructose wordt blootgesteld heb je een veel grotere kans om jicht en hoge bloeddruk te krijgen. Daar is recent weer een studie over gepubliceerd (gegevens zitten in de slide in zijn presentatie).
Omdat ons lichaam fructose niet kan gebruiken en omdat onze lever op een gegeven moment de hoeveelheden niet meer aankan, moet onze pancreas ook steeds harder gaan werken.
Zijn uitleg over fructose begint op minuut 56 in de video. Op een gegeven moment kan de lever niet meer vet opslaan, toch blijven onze hersenen denken dat we meer voedsel nodig hebben omdat ze niet kunnen registreren dat we voeding binnenhebben gekregen. Je hebt nu leptin resistentie, je kan je dus niet meer verzadigd voelen, hoeveel je ook eet. Je blijft dus eten, je wordt obees, krijgt chronische ontstekingen, hoge bloeddruk, etc. etc.
Excercise en obesitas
Mensen wordt dus verteld dat ze minder moeten eten en meer moeten sporten en dan komt het goed. Robert Lustig legt uit dat dit domweg niet werkt. Sterker nog, het kan niet werken en hij geeft tal van voorbeelden hoeveel je moet sporten om de calorieën uit 1 koekje of 1 hamburger te verbranden. Fysiologisch kan het niet.
Toch is sporten wel heel gezond, maar dus niet om af te vallen, maar voor de volgende redenen:
Allerbelangrijkste reden: het is een stress-reliever, als je je minder gestresst voelt, ga je ook minder eten
Ten tweede verbetert je insuline sensitiviteit, waardoor je je weer verzadigd kan gaan voelen.
Ten derde kan je door sporten je metabolisme een boost geven.
Sporten is dus wel degelijk belangrijk, maar verwacht er niet slank door te worden!
Het belang van vezels
In de natuur zijn genoeg zoete producten (fruit), maar die zijn ook altijd hoog in vezels. Het is dus helemaal niet erg om een heel stuk fruit te eten, want de vezels zorgen dat je je verzadigd gaat voelen en dan stop je vanzelf.
Dat is niet het geval met producten hoog in fructose (fruitsuiker) en laag in vezels. Het omgekeerde gebeurt, je voelt je niet verzadigt en wilt steeds meer.
Obese baby’s
Er zijn steeds meer baby’s die met 6 maanden al obees zijn. Robert Lustig vraagt zich af of dit door de babyvoeding komt. Wat zit erin: corn syrup en suiker.
Wat raad hij zijn kinderpatiënten aan (hij is kinderarts)?
Ten eerste, het is fout om te zeggen dat elke calorie hetzelfde is!
Er zijn goede vetten en slechte vetten (denk transvetten), er zijn goede koolhydraten (glucose=levensenergie) en slechte koolhydraten (fructose).
- Stop met het drinken van alles met suiker (dus ook vruchtensappen), drink alleen water of melk
- Eet koolhydraten en vezels samen
- Wacht 20 minuten voordat je een tweede portie neemt, zodat je verzadigheidshormoon tijd heeft om zijn werk te doen
- Wees evenveel minuten per dag actief als dat je achter een schermpje zit
Samenvatting van de presentatie
- De consumptie van fructose is enorm toegenomen in de afgelopen 30 jaar, obesitas is ook enorm toegenomen in de afgelopen 30 jaar
- Niet alle calorieën zijn hetzelfde: glucose en fructose zijn niet hetzelfde voor ons lichaam
- Je bent niet wat je eet, je bent wat je doet met wat je eet
- Hoe onze lever fructose omzet leidt tot metabool syndroom (hoge bloeddruk, leververvetting, insuline resistentie, obesitas, leptin resistentie)
- als je fructose door je voeding binnenkrijgt maakt dat het moeilijker om obesitas aan te pakken
- fructose is een chronische gifstof voor de lever (alcohol zonder de ‘buzz’)
YouTube: presentatie van Robert Lustig
Hier kan je op YouTube de presentatie van Robert Lustig vinden.
Boeken door Robert Lustig
Professor Robert Lustig heeft ook een aantal boeken geschreven. Hier kan je daar meer informatie over vinden.
